+0 به یه ن
قانلی آغیل
(قدرت ابوالحسنی سهلان)
آشاغی آلوارکندینین یئرلرینده، بؤلگه اهلی اورانی قانلی آغیل، هردنده قان آغیلی سسله ین بیر آغیل وار. آغیل، قدیم گونئی یولونون نئچه یوز مترلییینده، ساغالان ایله یوخاری مایان کندلری یئرلری یاخینلیغیندادیر. هابئله، چئوره کندلردن اوزاقلیقدا اولوب، اسکی گیلیخان شهری منطقه سینین ایچریسینده ده یئر آلیر.
فرامرز بی ابیضی (۱۳۴۵ دوغوملو)، آشاغی آلوارلی بیر کیشی، قونوشولان آغیلین قاباقجالار حاجی روستم آغیلی آدی اولدوغونو دئییر. یئتمیش ایلدن چوخ اولاردا، ایکی روتبه لینین اؤلمه سیله اورانین قانلی آغیلا شؤهرت تاپماسینی سؤیله ییر. فرامرز بییین دئدییینه گؤره، پالچیقدان سالینمیش ایلکین قانلی آغیل زامان اوزره آرادان گئدیب، ایندی داها یوخدور. آنجاق، یئرینده نئچه ایلدیر سیمیت بؤلوکلریله دوزلمیش یئنی بیر آغیل وار. ائشیتدیکلرینی سؤیله ین آلوارلی خوش صؤحبت کیشینین قانلی آغیل اولایلاری، باشقا بؤلگه کندلیلریندنده ائشیدیلیر. بو ائشیتدیکلرله خاطیره لردن، آغیلین کندلردن اوزاق و او زامانلار گل- گئدلی اولان گونئی یولونا یاخین اولماسینا خاطیر، ایسمعلی (اسماعیل) آدلی بیر کیشینین باشچیلیق ائتدیی اوغرولارین فایدالاندیغینی سونوج آلماق اولور.
ایسمعلی گوروپو، ۷-۶ نفر توفنگچی اییمیشلر. اونلار، بؤلگه اهلی و باشقالاردان اوغرولوق ائدیردیلر. چوبانلارلا کندلیلردن ائحتیاجلارینی اله گتیریرمیشلر. ایسمعلی اؤزو، صوفیانین قوم تپه کندیدن ایدی. موختار ایله بالاعلی سردری یاخیلیغینداکی شیخ حسندن ایدیلر. هابئله ساغالانلی حسن اونون گوروپوندا ایدی. بوستان آوانین قازانچای و توفارقانین داش کسن کندیندنده گوروپدا وار ایمیشلار. بعضیلری، ایسمعلی توفنگچیلرینی دوغرو نظره گلمه ین ۱۵-۱۰ نفره ده چاتدیریرلار. یوخسوللوق ایسه، ایسمعلی گوروپونون اوغرولوغا اوز گتیرمکلرینین اصلی سببی سؤیله نیر.
ساغالانلارین دئدییینه گؤره، ایسمعلی گوروپو تکجه اونلارین کندلریله ایشلری اولمامیشدیر. نییه کی اونلار ساغالانلیلاردادن حئساب آپارارمیشلار! حتی بیر دؤنه ایسمعلینی بو کندین آغ ساققالارینین بیرینین ائوینه گتیریب، ساغالان مال- حئیوانییلا ایشلرینین اولماماسینین گرکلی اولدوغونو وورغولامیشلار. هر حالدا، ایسمعلی گوروپونون نه موددت غارت ائتمه یه مشغول اولدوقلاری بللی دئییل. آنجاق، اونلارین ایشلرینین توکندییی یئر ائله بو قانلی آغیل اولموشدور.
ایسمعلی گوروپونون هانسی ایل ایله هانسی آیدا داغیلماسی حاقدا بیلگیلر الده ائتمک اوچون، تیلفونلا نئچه نفر یاشلی ساغالانییلا دانیشیلمیشدیر. اونلاردا اؤز خاطیره لرینی بو قونودا سؤیله میشلر. حاجی محمدعلی دلیری (۱۳۱۱ دوغوملو) دئییب، او گون، آذربایجان دموکرات فیرقه سی دؤنمیندن (۱۳۲۵) سونراکی ایللر و کربلایی ابوطالیبین ساغالاندان تبریزه کؤچمه سیندن (۱۳۳۰ اون ایللییین ایلک یاریسی) قاباق اولموشدور. رحمتلیکلر اوروجعلی ریحانی (۱۳۱۸ دوغوملو) ایله حسین دهاتی (۱۳۲۰ دوغوملو) هره سی بیر جوره، حاجی محمدعلی دئدیینی اونایلامیشلار. رحمتلیک میرزا آقا عباسی (۱۳۰۶ دوغوملو) کربلایی ابوطالیبین او ایللری کندده اولماسینی تایید ائتمیشدیر. اونلاریندا او چاغدا خرمن دؤیمه ایشینه مشغول اولدوقلارینی و اولایین خرمن واختیندا اولدوغونو دئمیشدیر. حاجی نصراله قدرتی (۱۳۲۲ دوغوملو)، اونون او چاغدا اون یاش حودودوندا اولدوغونو دئییبدیر. حاجی نصراله سؤیله ییب، او گون آشاغی آلوار یئرلری یاخینلیغیندا اولاراق، ائششه ییمیزدن موغایات اولوردوم. آنجاق بؤیوکلر اؤودومه درمه یه دوموک ایدیلر، اؤودومه بیچمه واختیدا یایین آخیرلاریندا اولار. حاجی ذیکر ائدیب، بیز ایشله ریمیزه مشغول اویدوق کی، ایکی آتلی، مین باشی (سرهنگ) شقایی ایله بیر باشقاسی، بیزه دوغرو گلدیلر. آغیلین یئرینی ایسه بیزدن سوروشدولار. من بیر آز اونلارلا گئتدیم، قانلی آغیل اوزاقدان گؤروندوکده آغیلی اونلارا گؤستردیم، سونرادا اوول یئریمه قاییتدیم. اوچ اوول خاطیره دن، ایسمعلی گوروپونون آرادان گئتمه سی ۱۳۳۰ اون ایللییین اوول ایللری اولماسینی سونوج آلماق اولار. ایکی سون خاطیره دن ایسه، اولایین یایین آخیر آیی شهریورده باش وئرمه سین نتیجه آلماق اولار.
یازیچی، قونودان آرتیقراق باش تاپماق و ایسمعلی گوروپونون اولایلارینین دقیق زامانینی بللی ائتمک اوچون، تبریزین لاله مئیدانیندا اولان مرکزی بیتیک ائوینین آرشیوینه باش وورموشدور. تبریز گونده لیکلری ایشاره اولان تاریخلرده (۱۳۳۰ اون ایللییین اوول ایللری)، یایینلامیردیلار، یایینلامیشسایدیلاردا بیتیک ائوینین آرشیوینده یوخ ایدیلار. چاره سیزجه، باشکند تهراندا اؤلکه سطحینده چاپ اولان اطلاعات گونده لییینین باشقا شهرلر بؤلومو آختاریلمیشدیر. آنجاق، تاسوفله قونویا گوره بیر ذاد اله گلمه میشدیر.
دانیشیلمیش ساغالانلارین دئدیکلرینه گؤره، ایسمعلی گوروپونون آرادان گئتمه سی بیر گئجه گوندوز چکمیشدیر. بیر گون سحر باشی، گوروپ سردری یاخینینداکی شیخ حسن کندینه اوغرولوغا گئدیر. او حینده، سردری قاراقولو (پاسگاهی) پولیسلری بو ایشدن خبر تاپیرلار. اوغرولاری قاچیردیب، قووالاییرلار.
یئتنه کلی تیر آتانلاردان اولوشان ایسمعلی توفنگچیلری ایسه، قانلی آغیلا پناه گتیریب، اورادا سنگر توتورلار. ایکی طرف آراسیندا آتیشمالار باش توتوب، سسلری چؤللره دوشور. سونرا آغیل، پولیس گوجلری و شایدده بعضی اوردودان قاتیلان کؤمکچیلرین موحاصیره سینه دوشور. او چاغدا موحاصیره ائدن سیلاحلیلار، تؤکولوب گلن گوروپ الیندن بئزن جماعتی، آتیشما یئرینه چوخ یاخینلاشماغا قویمورلار. ائله بیل بو دورومدادا، تبریزه یادا او یانداکی باشقا بیر یئره ایسمعلی گوروپونون موحاصیره ده اولدوقلاری خبرینی چاتدیریب، تانگ گؤندرمکلرینی ایسته ییرلر. بلکه ایسته ییرمیشلر، چوخ زیان وئرمه دن، تانگین توپونو ایسمعلی ایله گوروپونون باشینا تؤکوب اونلاری آرادان آپارسینلار یادا تسلیم اولماغا مجبور ائتسینلر. هر حالدا، بیر موددت سونرا سردری قاراقولونون باشچیسی مین باشی شقایی اورا یئتیشیر. مین باشی، قورخمازجاسینا و ایسمعلینین تهدید ائتمه سینه باخمایاراق آغیلا دوغرو یوگورور، آمما اوغرولار اونو ووروب اؤلدورلر. بعضیلری دئییر، شقایی دان علاوه اونون یاردیمجیسیدا حمله ده اؤلموشدور. حتی حاجی محمدعلی دلیری یاردیمجینین آدینادا بیلیرمیش، آنجاق اونودموشدور. بئله جه، ایکی روتبه لی اؤلومو بو اولایدا دوغرو نظره گلیر.
دیبده، گئجه قارانلیغی گلیب چاتیر. قارانلیقدا، گؤزله نیلزمزدن بیردن بیره، ایسمعلی آغیلدان ائشییه گلیر. قاباغا گله رک، اؤزونو دؤولت آداملارینا تسلیم ائدیر. گوروپون باشقا اویه لری آمما، هله آغیلدا پناه تاپیرلار. گئجه دن بیر موددت گئچمیش ایکن، آغیلادان توفنگ سسلری ائشیدیلیر. باشقا بیر سحر یئتیشدیکده ایسه، مامورلار گئدیب آغیلی سوراقلاییرلار، آنجاق اوغرولاردان هئچ خبر تاپماییرلار!! ائله بیل، بؤلگه نی یاخشی تانییان موحاصیره ده کی اوغرولار، گئجه قاچیب گئتمیشلر! قونونو گلیب باشچیلاری ایسمعلیدن سوروشورلار. گئجه توفنگ سسی گلنده قاچیب گئدیبلر دئیه، ایسمعلی یانیتلاییر.
او گون، تبریز طرفیندن یوللانمیش تانگ، آغیلین یاخینلارینا کیمی گلمیشدیر. آنجاق بیر توپ آتمادان قاییتمیشدیر. ایسمعلینی تبریزه آپاریرلار. حودودا بیر آی سونرادا گولیستان باغیندا آسیرلار. دئییرلر، ایسمعلی گوروپونون قاچانلاری اورمیه و باشقا یئرلره گئدیب، یئنی کیملیک بلگه لری آلاراق یئنی یاشاییش باشلامیشلار.
دئمه لی ییک، ایسمعلی گوروپونون اویه سی اولان ساغالانلی حسن، تعریفله نن گوروپ آرادان گئدن گونده، قانلی آغیلدا اولمامیشدیر. اوندان قاباق اؤلموشدور. دئییرلر، حسن چوخ چوخ گوجلو بیر گنج ایمیش و ساغالان ائله گنج آزاراق گؤرموشدور. او جوان، ایکی قوچو ایکی قولتوتوغونا آلاراق گوتوره بیلیرمیش! حسنین اؤلمه یی باره ده، ایکی روایت واردیر. بعضیلری دئییر، گوروپ اویه لرینین بیریله گولشیب، اونو یئره چارپمیشدیر. طرف آنجاق یئنیلگییه قاتلانانماییب، اویغون فورصتده حسنی دالیدان وورموشدور. بعضلریده دئییر، ایسمعلی ایله سؤزلری چیخمیش، او حسنی اؤلدورموشدور. اونون یاخینلاری دئییر، حسنین جنازه سی هئچ زامان اله گلمه میشدیر.
متنده آد آپاریلانلاردان باشقا، آشاغیداکیلارداندا بیلگیلر آلینمیشدیر:
ساغالانلی عیسی آسمانی، حسن قنبری، کریم منادی، غلامرضا جمالی نژاد، محمد بهروزی، سودمعلی ظریف و میرقربان علوی، آشاغی آلوارلی جعفر عبدالهی بهنام، قوم تپه لی احمد آیدین فر و سایره.
===
گیلیخان
گیلیخان اسکی بیر شهر ایمیش. گیلیخان آدی بوراکیمی گئچن سکگیز یوز ایلین (ائلخانیلر دن سونرا) تاریخی قایناقلاریندا گؤرونمه ییب و هئچ اولمازسا بیر شهر اولاراق ائلخانیلاردان اؤنجه آرادان گئتمیش اولاجاق. دئمک، گیلیخان مدنیتی اسکی ایمیش. گیلیخان یئرلریندن اشکانیلر امپراتورلوغو دؤنمینه عایید قدیمی قالینتیلار تاپیلیبلار و گیلیخان آلانینین آنورمال بیر گئنیشلیک اولدوغونا گؤره، اورانین اشکانیلر ماراقلانان و اونلارین اؤنملی بیر شهری اولاجاغی احتیمالی ایره لی سورولوبدور. گیلیخان یئرلرینده، باشقا قدیم چاغلاردان قالمیش اثرلرده تاپیلا بیلر.
بؤیوک گیلیخان شهریندن قالمیش یئرلر، ساغالان (سهلان)، آشاغی آلوار، یوخاری مایان، آشاغی مایان و نادارلی (نظرلو) کندلری آراسیندا بؤلونوبدور.
اسکی گیلیخان شهری آدلی بیر فارسجا مقاله یازیب، تهراندا خداآفرین درگیسینین ۲۱۷ ساییسیندا چاپ اولوبدور. اوسته کی سوزلرده اوندان آلینمیشدیر. آد آپاریلان مقاله نینده لینکی بودور:
https://www.khudafarin.ir/a/217
تاسوفله، گیلیخانا گؤره، بیر سطیرده رسمی یازی یوخدور! تاریخی اؤرت- باسدیر ائدیلیر.