+0 به یه ن
روستای قدیمی اسکی آلوار
(قدرت ابوالحسنی ساغالان و محمدرضا شوکتی یوخاری آلوار )
1) مقدمه
مطابق با آخرین سرشماری کشور ایران در سال 1395 شمسی، دو روستا با نامهای یوخاری آلوار و آشاغی آلوار در دهستان آجی‌چای بخش مرکزی شهرستان تبریز وجود دارند که بترتیب دارای اسامی رسمی و فارسیزه الوار علیا و الوار سفلی هستند. یوخاری آلوار در آن سرشماری، 480 خانوار و 1761 نفر سکنه دارد و آشاغی آلوار بزرگتر از آن بوده، دارای 2066 خانوار و 6916 نفر جمعیت میباشد. به یوخاری آلوار در منطقه، نام با مسمی تر اسکی آلوار (آلوار کهن) نیز گفته میشود که این موضوع، منعکس کننده قدیمیتر بودن آنجا نسبت به آشاغی آلوار میباشد. طبیعتا، در زمانی فقط اسکی آلوار وجود داشته و به آنجا فقط آلوار گفته میشده است. بعدا و پس از ایجاد آلوار جدید در آن منطقه، آنرا به زبان خودشان یئنی آلوار و قدیمی را اسکی آلوار نامیده اند و یا مطابق با موقعیت جغرافیایی آنها کلمات آشاغی و یوخاری را جهت تمایز آنها به اول آلوارها اضافه نموده اند. همچنین، آلوارها دارای نام کتابتی علی آباد نیز هستند که به احتمال زیاد توسط کاتبین فارسی نگار ابداع شده، استفاده گردیده است. به هر حال، در قسمت دوم راجع به روستای اسکی آلوار که موضوع این مقاله میباشد، مطالب بیشتری ارائه میگردد.
همانطوری که در بالا گفته شد، اسم بومی آلوار (Alvar)، فارسیزه شده الوار (Əlvar) گردیده است. در صورتیکه توپونیم (اسم یک مکان) نشان میدهد، هویت بخشان به آن محل و ساکنین اولیه آنجا از کدام قوم بوده است. از اینرو، جهت تحریف نشدن گذشته تاریخی و حفظ هویت ساکنان اولیه مکانها، بایستی از اسامی خاص و بومی آنها بدقت محافظت گردد. ولی در ایران، بعد از به قدرت رسیدن رضاخان پهلوی و حاکم شدن فارسها در حدود یکصد سال پیش، سیاستهای شوونیستی فارسیزه کردن توپونیمهای غیرفارسی از جمله ترکی رواج داشته است. با وجود این در مبحث سوم، در باره صحیح بودن صورت بومی آلوار نسبت به الوار فارسیزه استدلالات زبانشناسی ارائه خواهد گردید.
بعد در قسمت چهارم، اسناد تاریخی معتبر مربوط به دو قرون گدشته در تایید آلوار بودن نام روستای مورد بحث ارائه خواهند گردید. در کتابهای مخزن الوقایع تالیف حسین بن عبدالله سرابی، سیاحت نامه ابراهیم‌بیگ نوشته زین العابدین مراغه‌ای، انجمن ارگان انجمن ایالتی آذربایجان اثر دکتر منصوره رفیعی و نیز کتاب ترکی آذربایجان فولکلوریندان نمونه لر تالیف دکتر سلام‌الله جاوید، نام روستای مورد بحث آلوار قید شده است. نقشه ای روسی نیز، در تایید آلوار بودن در آن قسمت ارائه گشته است. همچنین، در وقف نامه ربع رشیدی که حدود هفتصد سال پیش توسط رشیدالدین فضل‌الله همدانی نوشته شده، اسم علی آباد از نامهای کتابتی آلوارها بدون پسوند یا پیشوند آمده است و قریب به یقین منظور از آن اسکی آلوار میباشد. حتی اگر سند مربوط به یئنی آلوار نیز باشد، با این مدرک تردیدی باقی نمیماند که در آن زمان اسکی آلوار وجود داشته و آنجا روستایی قدیمی است.
عنوان مبحث پنجم، اسکی آلوار در 300 سال پیش خواهد بود و در آنجا یک سند ارزشمند تاریخی از دفاتر مالیاتی عثمانیها ارائه خواهد گردید که مربوط به زمان اشغال آذربایجان در آن برهه توسط آنهاست. از دفاتر مالیاتی مزبور، مدارکی در تایید اسکی آلوار و یئنی آلوار بودن این دو روستای منطقه ارائه خواهد گردید. همچنین در آن دفاتر، نام دیگر اسکی آلوار، موللا احمدلی (ملا احمدلو) ضبط شده است که از نامهای مورد استفاده این روستا درگذشته بوده است.
در قسمت ششم و نهایی این مقاله نیز، به ریشه شناسی نام آلوار پرداخته شده است. همانطوریکه خواهد آمد، به این نتیجه رسیده شده که نام اصلی آنجا آلبار (Albar) بوده، نامیده آلوار (Alvar) از تبدیل حرف ب به واج و در آن پدیدار گشته است. آلبار (آل بار) در زبان ترکی، همه سرخ یا کامل سرخ معناشناسی شده است. به نظر میرسد این روستا به خاطر اینکه نمای ظاهری جالب توجه سرخ رنگی داشته، بدین نام نامیده شده و مشهور گردیده باشد. به خاطر اینکه موقع تشکیل آن روستا، مصالح و خاک خانه های کاه گلی آن که مشخصا در آن موقع محدود و معدود بوده اند، در همه یا غالبشان از خاک قرمزی شبیه کوه عینالی تبریز استفاده شده، آلبار نامگذاری گشته است. آلبار کندی نیز، روستایی که خانه های از دور مشخص آن همه سرخ یا کامل سرخ هستند، وجه تسمیه مناسبی میباشد.
نکته: اسکی آلوار در چند سال اخیر، طبق مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران به علت قرارگرفتن در محدوده طرح جامع شهر تبریز به صورت منفصل به این شهر الحاق گردیده و در حال حاضر جزو محلات شهرداری منطقه ۶ کلانشهر تبریز میباشد. با وجود این در مقاله، بعلت سابقه تاریخی، از عنوان روستا برای آن محله تبریز استفاده گردیده است.
کامل مقاله روستای قدیمی اسکی آلوار را از اینجا بخوانید:
https://uploadkon.ir/uploads/3dfa29_25Alvar.pdf