+0 به یه ن
یازار: آلفونس دوده (Alfons DODE)
انگیلیزجه دن چئویرن: پری میرعلی یئوا (Pəri Mirəliyeva)
کؤچورن: قدرت ابوالحسنی سهلان (بو حیکایه نی جاوید راماضانوف دا روسجادان چئویریب. اونداندا ایستیفاده اولونوب. کؤچورن)
(1871-جی ایلده آلمانییا ایله موحاریبه ده فرانسا مغلوب اولموش، اؤلکه نین شرقینده یئرله شن ایکی ایالتی-ائلزاس و لوتارینگییا آلمانییانین ترکیبینده قالمیشدی. حیکایه ده تصویر اولونان حادیثه لر همین دؤورده جریان ائدیر. ترجومه چی)
همین سحر مکتبه گئج گئتدیم. ایچیمده بؤیوک بیر قورخو حیسسی واردی، چونکی آقای هامئل بیزه فعلی صیفت مؤوضوعوسو حاققیندا سئواللار وئره جه یینی دئمیشدی، منسه بو حاقدا بیر کلمه بئله بیلمیردیم. بیر موددت دوشوندوم کی، درسدن قاچیم و بیر تهر گونو باشا ووروم.
هاوا ائله ایستی، ائله پارلاق ایدی کی! قوشلار مئشه نین کناریندا جیغغیلداشیردیلار. تاختا-شالبان زاوودونون آرخا طرفینده کی آچیق ساحه ده ایسه پروسسییالی عسگرلر قازما ایشلری آپاریردیلار.
طبیعی کی، بوتون بونلار فعلی صیفت قایدالاریندان داها جلب ائدیجی ایدی، آمما من اؤزومده بو فیکیرلره قارشی موقاویمت گؤسترمک گوجو تاپیب، تله سیک مکتبه یوللاندیم. بلدییه بیناسینین یانیندان کئچنده اعلان لؤوحه سینین قارشیسیندا بؤیوک بیر ایزدیحام گؤردوم. سون ایکی ایلده بوتون بد خبرلر بورادا قئید اولونوردو- اودوزولموش دؤیوشلر، لاییحه لر، کوماندیرین امرلری و س...
و من دایانمادان اؤز-اؤزومه دوشوندوم: "ایندی نه اولا بیلر؟" سونرا تلسدیییم اوچون باجاردیقجا سورعتله گئتمه یه باشلادیم. بو زامان شاگیردی ایله اورادا اولان دمیرچی واختئر اعلانی اوخویاراق آرخامجا سسلندی: "اوغول، چوخ تلسمه، اونسوز دا مکتبه واختیندا چاتاجاقسان."
اونون منله ظارافات ائتدییینی دوشوندوم و تنگه نفس حالدا قاچیب آقای هامئلین باغینا چاتدیم. عادتن مکتب باشلایاندا بورادا کوچه دن ائشیدیله بیلن بؤیوک بیر سس-کوی اولوردو- پارتالارین آچیلیب-باغلانماسی، اوجا سسله خورلا تکرارلانان درسلر، داها یاخشی باشا دوشمک اوچون اللریمیزله قولاقلاریمیزی توتماغیمیز و موعللیمین خط کشله ستولو تاققیلداتماسی ...
پنجره دن من صینیف یولداشلاریمی گؤردوم. اونلار آرتیق اؤز یئرلرینده ایلشمیشدی، آقای هامئل ایسه قولتوغوندا قورخونج دمیر خط کشی او یان-بو یانا گئدیردی. من قاپینی آچمالی و هر کسدن ]شئیدن[اوول ایچری گیرمه لی ایدیم. همین آن نئجه قیزاردیغیمی و قورخدوغومو تصووور ائله یین. آمما هئچ نه باش وئرمه دی: آقای هامئل منی گؤردو و مئهریبانلیقلا دئدی:
- بالاجا فرانز، تئز یئرینه گئچ! بیز درسه سنسیز باشلامیشیق.
من سکامیانین اوزریندن توللانیب اؤز پارتامدا ایلشدیم. بیر آز اؤزومه گلندن سونرا موعللیمین اینینده ناخیشلارلا بزه دیلمیش یاشیل پالتو، دیک یاخالی کؤینک، بالاجا قارا ایپک پاپاق گؤردوم. او، بونلاری تفتیش و موکافات گونلریندن باشقا هئچ واخت گئیینمیردی. بوندان باشقا بوتون مکتب قریبه و طنطنه لی گؤرونوردو. همیشه بوش اولان آرخا سکامیالاردا کند ساکینلرینین – اوچکونج شلیاپالی قوجا هایوسئر، کئچمیش مایور، کئچیش پوست ماستور و باشقالارینین بیزیم کیمی ساکیت طرزده ایلشمه یینی گؤروب خئیلی تعججوبلندیم. ندنسه هامی قمگین گؤرونوردو...
هایوسئر کؤهنه کیتابینی گؤتوروب ورقلدی، اونو آچیق وضعیتده دیزی اوسته قویدو. من بو باش وئرنلرین نه اولدوغونو آنلاماغا چالیشدیغیم واخت آقای هامئل ستولونو دوزلتدی و همیشه ایستیفاده ائتدییی همین یوغون و یئنی عینی زاماندا اینجه سس تونو ایله منه [بیزه] دئدی:
- اوشاقلار، بو، منیم سیزه سونونجو درسیمدیر. بئرلیندن امر گلیب کی، ائلزاس و لوتورینگییا مکتبلرینده یالنیز آلمان دیلی تدریس اولونسون... صاباحدان یئنی موعللیم گلیر. بو سیزین سونونجو فرانسیز دیلی درسیزدیر. من سیزین چوخ دیققتلی اولماغینیزی ایسته ییرم.
بو سؤزلر منیم اوچون نئجه ده گؤزلنیلمز ایدی! اوه، اجلافلار! بو، اونلارین شهر بلدییه سینین قارشیسینا ووردوقلاری اعلان ایدی. منیم سونونجو فرانسیز دیلی درسیم! من یازماغی نه اوچون اؤیرندیم؟! بونو بیر ده هئچ واخت اؤیره نه بیلمه یه جم! قوش یومورتالاری آختاردیغیم، سوروشکنلرده کئچیردیییم بوش واختلارا ایندی نئجه ده حیفلندیم.
آغیر اولدوغو بو کیتابلاری داشیماق منه بیر موددت اوول سیخیتی کیمی گؤرونوردو. آمما من ایندی اونلاری آتا بیلمیرم. آقای هامئل ده همچینین.
مسئله اوراسیندادیر کی، او، چیخیب اوزاقلارا گئدیر و من اونو داها هئچ واخت گؤرمه یه جم، اونون خط کشینی ده، اؤزونون نئجه کاپریزلی بیر آدام اولدوغونو دا اونوتماغا مجبور اولاجاغام. زاواللی آدام! اونون ایندی گؤزل بازار گونو گئییمینده اولماسی دا، محض بو سونونجو درسین شرفینه ایدی و من کندین یاشلیلارینین صینیفده نییه اوتوردوقلارینی ایندی باشا دوشورم. اونلار دا بونا اوزولورلر. موعللیمین 40 ایللیک شرفلی خیدمتینه تشککور علامتی اولاراق بورا ییغیشمیشدیلار.
ائله بونلاری فیکیرلشیردیم کی، آدیمین چاغیریلدیغینی ائشیتدیم. درسی دانیشماق نؤوبتی منه چاتمیشدی. مؤوضوعونو اوجادان، آیدین، سهوسیز جاواب وئره بیلمه سم نه ائده جه یم؟
من ائله ایلک سؤزدن چاشدیم، اوره ییم هیجاندان تئز-تئز دؤیونمه یه باشلادی، باشیمی قالدیرماغا جسارت ائتمه ییب سوسدوم. آقای هامئل دئدی:
- بالاجا، فرانز، من سنی دانلامایاجاغام. سن اؤزونو کیفایت قدر گوناهکار حیسس ائتمه لیسن. هر گون بیز اؤز-اؤزوموزه دئییریک: "منیم چوخلو واختیم وار، من بونو صاباح اؤیره نه جه یم." نه لر باش وئردییینی ایندی اؤزونوز گؤرورسونوز. بو، ائلزاسین بؤیوک بدبختلیییدیر. اوخوماغی صاباحا قدر تاخیره سالماق...ایندی او بیری اوشاقلارین سندن سوروشماغا حاققی وار کی، نئجه اولور، سن فرانسیز اولا-اولا، اؤز دوغما دیلینیزده یازیب اوخوماغی هله ده باجارمیرسان. آنجاق، فرانز، گوناهکار تک سن دئییلسن. بیز هامیمیز گوناهکاریق، هامیمیز اؤزوموزو قینامالیییق. سیزین والدینلرینیز درسلرینیزله باغلی کیفایت قدر ناراحات دئییللر. اونلار بیر آز داها آرتیق پول قازانماقدان اؤترو سیزین فابریک و دییرمانلاردا ایشله مه یینیزی داها اوستون توتورلار. بس من؟ من ده گوناهکارام. مگر درس اوخوماق عوضینه سیزی گوللریمی سولاماق اوچون یوللامامیشام می؟ اؤزوم بالیق توتماغا گئتمک ایسته ینده سیزه تعطیل وئرمه میشم می؟
سونرا آقای هامئل بیر صؤحبتدن دیگرینه کئچه رک فرانسیز دیلیندن دانیشماغی داوام ائتدی، اونون دونیانین ان گؤزل دیلی اولدوغونو وورغولاییب، هم ده ان آیدین، ان منطیقلی دیل اولدوغونو علاوه ائتدی. و عینی زاماندا بیزیم اونو قورومالی اولدوغوموزو و اونوتماماغیمیزی قئید ائدرک دئدی کی، اینسانلار دوستاق اولدوقلاری زامان دیللریندن سورعتلی ایستیفاده ائدرک حبس خانانین آچارینی تاپا بیلرلر. [روسجادان ترجومه ده بئله دی: بیر خالق قول اولماغا محکوم اولا بیلر، آنجاق اؤز دیلینی قورویورسا، زیندانین آچارلارینی اؤز اللرینده ساخلایار. ]سونرا او قراماتیکا کیتابینی آچدی و بیزیم درسیمیزی اوخودو.
من حیسس ائتدیم کی، محض بو گون درسی داها یاخشی آنلاییرام. و تعججوبلندیم. اونون دئدیکلری ائله آسان گلیردی کی... من دوشوندوم کی، یا من هئچ واخت درسه بئله دیققتله قولاق آسمامیشام، یا دا موعللیم هر شئیی بئله صبرله هئچ واخت ایضاح ائتمه ییب. ائله گؤرونوردو کی، سانکی او گئتمه میشدن اؤنجه بیلدییی هر شئیی بیزه آنلاتماغا چالیشیر.
قراماتیکادان سونرا بیزیم یازی درسیمیز اولدو. همین گون آقای هامئل بیزه، اوستونده گؤزل ال یازیسی ایله فرانسا، ائلزاس سؤزلری ایشلنمیش یئنی تابلولاری گتیرمیشدی. اونلار بیزیم پارتالارین اوستوندن آسیلمیش و صینیف اوتاغینین هر یئرینده اوزن[دالغالانان] کیچیک بایراقلارا بنزه ییردی.
کاش سیز هر کسین نئجه هوسله درس یازدیغینی و اوتاقدا نئجه ساکیتلیک حؤکم سوردویونو گؤره بیلردینیز. یالنیز قلملرین ورق اوزرینده کی حرکینین سسی ائشیدیلیردی. بو آرادا پنجره دن ایچری بیر نئچه بؤجک ده اوچوب گلدی، لاکین نه اینکی بؤیوکلر، حتتا اوشاقلار بئله اونلارا دیققت وئرمه دی.
هر دفعه باشیمی قالدیریب موعللیمه باخاندا، اونون ستولدا حرکتسیز اوتوروب اطرافا دیققتله باخدیغینین شاهیدی اولوردوم. قریبه دیر! او، بو 40 ایلده همیشه عینی یئرده اولوب، پنجره خاریجینده اونون باغی، قارشیسیندا ایسه ایندی اولدوغو کیمی صینیف اوتاغی.
تکجه پارتالار و سکامیالار یونولوب رنده لنمیشدی، باغداکی قوز آغاجلاری داهادا بؤیوموشدو، اونون اؤزونون اکدییی سارماشیق ایسه پنجره دن داما دوغرو اوزانمیشدی. زاوللی اینسان! بوتون بونلاری قویوب گئتمک، یوخاری اوتاقدا باجیسینین اشیالاری توپلاماق اوچون وار-گل ائتمه سینی ائشیتمک اونون قلبینی نئجه ده اینجیده جک.
اونلار نؤوبتی گون شهری ترک ائتمه لیدیرلر. آنجاق او ایشینه چوخ مسئولییتله یاناشیردی. یازی درسیندن در حال سونرا تاریخ، اوندان سونرا ایسه آز یاشلیلار اوچون خوصوصی درس واردی. اوتاغین آرخاسیندا ایسه قوجا هایوسئر عینه یینی تاخمیش، کیتابینی هر ایکی الی ایله توتاراق اونلارلا بیرلیکده دئییلنلری هوججوله ییردی. سیز اونون دا آغلادیغینی گؤره بیلردیز. اونون سسی هیجاندان تیتره ییردی. بونو ائشیتمک ائله مزه لی ایدی کی، بیز هامیمیز گولمک، هم ده آغلاماق ایسته ییردیک.
آه، من بو سونونجو درسی نئجه ده یاخشی خاطیرلاییرام! بیر آزدان کیلسه ساعات 12-نی ووردو. عینی زاماندا قازما ایشلریندن دونن پروسسییالیلارین شئپورلارینین سسی ده پنجره نین آلتیندان ائشیدیلدی. آقای هامئل سولغون بیر شکیلده ستولوندان قالخدی. من اونو هئچ واخت بئله اوجا بوی گؤرمه میشدیم.
- منیم دوستلاریم. -او دئدی. –من...من...
قهر اونو بوغدو، او، داوام ائده بیلمه دی. سونرا لؤوحه یه طرف دؤنوب، تبشیری گؤتوردو و بوتون گوجونو توپلاییب ایری حرفلرله یازدی:
-یاشاسین فرانسا!...
سونرا او دایاندی، باشینی دیوارا سؤیکه دی، هئچ بیر سؤز دئمه دن بیزه الی ایله ایشارت ائله دی:
-درس باشا چاتدی. – گئده بیلرسینیز.