تورکچولوک‌دن آنلامالی؟

+0 به یه ن

محمد اردم (قوپونتولار: تورکجه اوزرینه دوشونمه لر)

سون ایللرده، "تورکچولوک" سؤزجویو، تورکجه یازی و مطبوعات‌دا بوللوجا ایشلنمه‌یه باشلانیبدیر. بللی بیر اؤلچوده، اؤزومو ده تورکچو حسّ ائتدیییم اوچون، اؤز فیکیرلریمین آیدینلاشماسی و گؤروشومو آچیق-آیدین اورتایا قویماق اوچون بو یازینی یازماق‌دا فایدا گؤردوم.

ایلک اولاراق، تورکچولوک ایله یاخین‌آنلاملی مفهوم‎لاری آییرماق و یا تورکچولویون فرقلی معنالارینی آییرد ائتمک لازم گلیر؛ منجه تورکجه‎چیلیک، تورکچولوک، تورک ملت‌چیلییی و پان‌تورکچولوک بیربیرلرینه یاخین دؤرت قاورام‌دیر. بونلارین بعضی‌ یئرلرده اؤرتوشدویو، بعضی یئرلرده آیریشدیغی‎نی، آیرینتی‎لارا گیرینجه داها دوزگون گؤره‌جه‎ییک: 

  1.  تورکجه‌چیلیک: منجه تورکجه‎چیلیک‎ده، آشاغی‎داکی معنالار واردیر/اولابیلر:

1-1.          باشقا هر هانسی بیر دیله قارشی(مثلا عربجه/فارسجا/روسجا و..) تورکجه یازماق و یاراتماغی ترجیح ائتمک. آنجاق منجه بو ترجیح بیلینجلی(آگاهانه/خودآگاهانه) آولمالی‎دیر. یوخسا بیریسی باشقا دیللری بیلمه‎دییی اوچون و یا اوخویوجو/دینله‎ییجی‌لری‎نین باشقا دیل بیلمه‎دییی اوچون، تورکجه یازار/سؤیلرسه بو تورکجه‎چیلیک ساییلماز. تورکجه‎چیلیک‎ده ترجیح، سئچیم و اؤنجه‌لیک تانیماق وار.

1-2.            یازارکن/سؤیلرکن بیلینجلی اولاراق، تورکجه سؤزجوک‌لری/دئییم‌لری، هر هانسی بیر دیل‌دن گلن آلینتی سؤزجوک‌لره/دئییم‌لره ترجیح ائتمک. بو تورکجه‎چیلیک، دیل تصفیه‌چیلییی/آری تورکجه‌چیلیک کیمی آخیم‎لاری/جریان‎لاری دا قاپسادیغی‎نی دوشونه‎بیلیریک.

1-3.          تورکجه‎چیلیک، تورک دیلی‌نین سیاسی-حقوقی قوْنوم(=جایگاه/موقعیت) قازانماسی اوچون چالیشما و بونو هدف سئچمک‎دیر. مثلا تورکجه‌نین رسمی اولماسینی، دؤولت دایره‎لرینده ایشلنمه‎سینی و یا بو دیل‌ده رادیو-تلویزیون آچیلماسینی و.. دستک‌لمک و ایسته‌مک بو هدفلردن(تورکجه‎چیلیک) ساییلیر.

1-4.          تورکجه‎نین یاییلماسی و یایقین‎لالشماسی ایله بوگون باشقا دیللرده دانیشان انسان‎لارین تورک‎لشمه‎سی و تورک دیلینه گئچمه‎لرینه وسیله اولماق دا، تورکجه‎چیلیک ساییلابیلر. منجه بو هدف، گوج و دؤولت الی ایله یئریدیلسه سالدیرقان تورکجه‎چیلیک دیر و داها ملتچیلیک آلانینا گیریر دییه دوشونورم.

اوسته‌کی تورکجه‌چیلیک‌لردن، من ایلک اوچونو قبول ائدیب، دوغرو گؤرورم. سانیرام باشقا اولوس‎لار اوچون ده بنزر دئییم‌لر دوشونوله‎بیلر؛ مثلا عربجه‌چیلیک، فارسجاچیلیق، روسجاچیلیق و.. بللی‎دیر کی –اؤرنک اوچون-ایران‎داکی عربجه‌چیلیک، عربیستان‌داکی عربجه‌چیلیک، فرانساداکی عربجه‌چیلیک و یا مغرب‌ده‌کی عربجه‌چیلیک فرقلی‌دیر. بیری دیلینی قوروماق، یاشاتماق اوچون چالیشیر، بیری دیلینی یایماق و باشقا دیللری (مثلا مغرب‎ده‌کی بربر دیللرینی) اؤلدوروب یئرینه عربجه‎‌نی حاکم قیلماق ایستر. بیری‌ ده عربجه‎نین گلیشمه‎سینه و جانلانماسینا چالیشار.

  1. پانتورکچولوک(پانتورکیسم): بولغاریستان و روسیه‌ده اولدوغو کیمی، ایران‎دا دا، پانتورکچولوک، سیاسی سؤیوش و قارالاما وسیله‎سی‎دیر. اؤزللیک‎له ایران‎دا، تورک دیلینه صاحیب چیخماق، تورک‎لره قارشی سؤیله‌نن جوک‌لارا گولمه‎مک و بونلاری یانلیش سایماق، اوشاق آدینی تورکجه سئچمک، تورکجه یازیب اوخوماق، تورکجه دانیشیرکن دوغرو-دوزگون دانیشماق و بنزری بیر چوخ ایشلره پانتورکچولوک دامغاسی وورلور. بو دامغالاماق بللی سیاسی هدفلری واردیر و انسان‎لاری آغیر بدل اؤده‌تمه یولویلا، اؤز آنا دیل‌لریندن سویوتما و آییرما یؤندمی‌دیر. آنجاق پانتورکچولویون، دوغرو و یئرینده آنلامی "دونیا اوزرینده‎کی تورک‌لری /تورکجه‎ دانیشان‎لاری بیرلشدیرمک و بیر بایراق آلتیندا، بؤیوک بیر اؤلکه/توران یاراتماق"دیر. بو سیاسی دوشونجه و ایدئولوژی، اون دوققوزونجو یوزایل'ین سونلاریندا و ییرمینجی یوزایل'ین باشلاریندا یاراندی و ایلک اولاراق چار/تزار روسیه‎سی‎نین مظالمی‎ندن قورتولماق هدفی وارایدی. روسیه و ایسلاو بؤلگه‎لرینده گوجلنن پان‎ایسلاوچی‌لیق فیکریندن تأثیر آلان جریان، روسیه تورک‎لریندن باشلادی. منجه بو دوشونجه عمله گئچه‎بیلمز و گره‌ک‌سیزدیر. نه‌دن امکان‎سیز؟ بوگون اون دوققوزونجو و ییرمینجی یوزایله گؤره، بیر چوخ تورک اؤلکه‎سی وار اولسادا، اونلارجا اؤلکه‌ده تورک نفوسو واردیر و بونلاری بوگونکو دؤولت‌لردن آییریب یئنی بیر اؤلکه‎یه قاتیلماسی امکان‎سیزدیر؛ بوتون تورک‌لرین بیربیرلری‎نین یانیندا و یاخینی‎ندا یاشامادیغی‌ دا آچیق‌دیر. مثلا ماکدونیا/مقدونیه تورک‎لری و یا بیزیم ایچ و اورتا ایران‎تورکلریمیز داغینیق حال‌دادیرلار. بونلارین بیرلشدیرمه‎سی و بیر بایراق آلتینا گتیریلمه‎سی یوزلرجه ایل ساواش‎دان سونرا مومکون اولماز دییه دوشونورم. داها اؤنملی‎سی: بو تورک‌لر سیاسی اولاراق بیرلشیرسه‌لر، نه جور اداره اولاجاق‎لار؟ فرقلی تورک‌لر بیر دیل/لهجه‌نی سئچیب، باشقالارینی اونوداجاق‌می‌لار؟ یوخسا هرکس اؤز دیل/لهجه‎سینده یازیب/اوخویوب بیر ده اورتاق/رسمی دیل اولاجاق‌دیر؟ ایکی سئچه‎نک‌ده ده جدی سورون‎لار وار: بیر دیل اساس گؤتورولورسه، باشقا دیللرین اؤیرنمه‎سی، یئنی بیر دیل اؤیرنمک کیمی اولور. مثلا چوواش‎لار، یاقوت‎لار و...کیمی تورک‌لر اوغوز تورکجه‏سی ایله بو قدر آرالاری وار. دیل‎ده کؤک‏بیرلییی، ساده‎جه اؤیرنمه‏نی بیر آز راحاتلادار. آنجاق بونو دا بؤیوتمه‎مک گره‎‌ک. چونکو بو تورک‎ ائللری، بعض‌دن قونشولاری‎نین دیللری‎نی، باشقا بیر تورک دیلیندن داها راحات اؤیرنه‎بیلیرلر. آیریجا بوردا تورک‌ دیللری‎نین یوخ اولماسی و اونودولماسی مساله‎سی حل اولمور. ایکینجی سئچه‎نک‌ده دیللرین دورومو جدی مساله‌دیر. بو دیللر هارایاجان گلیشه‌جک‌لر؟ بوگون اولدوغو کیمی ابتدایی‌دن سونرا یئرلرینی روسجایا بیراخدیق‌لاری کیمی، یئرلرینی رسمی/اورتاق تورکجه‏یه می بیراخاجاق‌لار؟ بیری‌لری اؤز دیل/ لهجه‎سینی رسمی‎لشدیرمک ایسترسه دوروم نه اولور؟ نئجه کی بو گون ده اورتاق بیر تورک دیلیندن دانیشیرکن، هر تورک توپلومو، اؤز دیلی‌نین اورتاق اولماسی گره‎کدییی‎نی دوشونور و دیللندیریر. بیرده تورکلوک، اختلاف چیخماسینی اؤنله‌مز. قیرغیزلارلا اؤزبک‎لر آراسیندا چیخان قانلی حادثه‌لری و بنزرلرینی بیلیریک. ییرمی جواریندا عرب اؤلکه‎سی و ایسپانیولجا دانیشان اؤلکه اولدوغونو دا بیلیریک. بو باخیم‌دان من پانتورکوچولویو، امکان‎سیز و خیال گؤرورم. آنجاق بئله بیر سورغو دا دیله گتیریله‎بیلر: بیزیم هدفیمیز سیاسی بیرلیک و بیرلشمه ده‎ییل، کولتور آلیش-وئریشی و سونوجدا یاخینلاشماق‎دیر. منجه بو فیکرین دوغرو یؤنلری وار؛ ایللر اؤنجه دوشونموشدوم، تورک‎لر بیربیرلرینی تانییب، باشقا تورکجه‎لری اؤیرنیب، اؤز آنا دیللرینی و کولتورلرینی داها درین‎دن اؤیره‎نه‎بیلیرلر و بو قارشیلیق‎لی آلیش-وئریش‎دن یارارلی چیخابیلیرلر. بونا منجه اورتاق کولتور-مدنیت بازاری دییه‎بیلریک. بئله بیر هدف اوچون بوگون سیاست آلانینا گیره‎مه‎یه گره‌ک یوخدور و اینترنت دونیاسی، تلویزیون‎ کانال‎لاری کیمی یول‎لارلا بو آلیش-وئریش و پایلاشیم مومکون اولوبدور. اوسته‎لیک منیم آنلادیغیم قدری ایله اینترنت و سانالی(مجازی) شبکه‎لرله یاخین گله‌جک‎ده، سیاستین ماهیتی‎ بوسبون ده‎ییشه‌جک‎دیر و ده‎ییشمک‎ده‌دیر. بیز تورک‌لرده آوروپالی‎لار کیمی دیللریمیزی گلیشدیریب، آیری-اما یاخینلیق‌دا-یاشایابیلیریک.
  2. تورک ملتچی‌لییی: اساس بحث گئچمه‎دن، ملتچیلیک سؤزجویو و مفهومو اوزرینه بیر-ایکی کلمه آچیقلاما گره‌کلی‎دیر. تورکیه‎ده ملیتچی‌لیک سؤزجویو، ناسیونالیسم قارشیلیغی اولاراق یایقین‌دیر. آنجاق National ملّی اولدوغو اوچون، حرف-حرفینه ناسیونالیسم ترجومه‎سی میللیچی‎لیک(Milliçilik) اولور و بو سؤزجوک‎ده، تورکیه‌ده بیر آز معنا چالاریلا موجوددور. منجه تورکجه‎نین روحونا و یاپی‎سینا اویغون اولان قارشیلیق ملتچی‎لیک و یا اولوسچولوق‌دور و بوگونکو آذربایجان تورکجه‎سینده بو کلمه‌ده گؤرولمک‎ده‌دیر. نه ایسه ملتچی‎لیک/ملیتچی‌لیک، آوروپادا بورژوازی‌نین گوجلنمه‎سی ایله مدرن دؤولت‌لرین ایدئولوژی و فلسفه‌سی اولاراق اورتایا چیخار. بورژوازی، دؤولت سرحدلرینی کنترول آلتینا آلینماسینی و بیر اولوسو باشقالاریندان آییراراق اؤزونه بازار ایسته‌ییردی. اؤنجه‌لری بیزده دارالاسلام/اسلام عالمی اولدوغو کیمی اوردا دا خریستیانلیق/مسیحیت عالمی(Christdom) وارایدی. "ملت‌لیک" قاورامی فرانسا انقلابی‌ندان سونرا یاییلماغا باشلار و عثمانلی و ایران کیمی اؤلکه‌لره ده گلیر چاتیر. تورک ملتچی‌لییی عثمانلی سونلاریندا جانلاندی و ایمپاراتورلوغون داغیلماسینا عکس‌العمل ده ساییلابیلر. اصلینده عثمانلی داغیلماسیندا، بالکان‎لاردا یاییلان ملتچی‌لیک اساس ائتگن(فاکتور) ساییلیردی. بونا قارشیلیق اولاراق، تورک ملتچی‌لییی‌نده بیر آوروپا قورخوسو و یورد پارچالانماسی هورکوسو واردیر. بو قورخولاردان اؤترو، تورک ملتچی‌لییی‌نده، تورکلشدیرمه هدفی اؤنملی‌ایدی. کوردلرله چیخان چاتیشمالاردا بو عونصورون دا تأثیری دانیلماز‌ایدی. آوروپا ملتچی‌لییی‎نده، ملی دؤولتی قوروماق و اونون سایه‌سینده ملی بیرلییی یاشادیب اؤلکه‎نی گوجلندیرمک کیمی هدفلر اؤنجه‎لیک ساییلیردی. سونراکی دؤنم‌لرده، ملتچی‎لیک‌ده، آشاغی‌دان گلن باسقی‌لار تأثیرنده، ایلک مرحله‌لرده گودولن بنزشدیرمه (آسیمیلاسیون) و تک‎تیپ انسان یاراتما هدفلری ضعیف‌له‌دی و یئرینه چوخ کولتورچو گؤروشلر اؤنم قازاندی و آزلیق(اقلیت) دوروموندا اولان‌لارا حاقلار تانیندی. آنجاق اوچونجو دونیا اؤلکه‎لرینده، اؤلکه بوتونلویونون پوزولماسی قورخوسو و تک‌تیپ‎لشدیرمه جاذبه‎سی یاشانماق‌دادیر؛ هله‌ده ملّی بیرلیک آدی آلتیندا فارسلاشدیرما/عربلشدیرمه/ تورکلشدیرمه و.. سیاست‌لری یئریدیلیر. منجه تورک ملتچی‎لییی بو معنالاری داشییابیلر:

3-1. تورک دؤولتی(تورکیه)نی قوروماق، گوجلندیرمک، یاشاتماق و گلیشدیرمک هدفینی اؤزونه ایدئولوژی سئچن آخیم‎لار/فیکیرلر/آدام‌لارین دوشونجه‎سی.

3-2. تورک‎لرین اوستونلویونو(هر هانسی باخیمدان اولور اولسون) ادعا ائدن/دوشونن و اثباتلاماغا چالیشان فیکیر/سیاست جریانلاری‌نین ایدئولوژیسی. اوسته‎کی آیریمی نظرده توتاراق، ملتچی‌لییین منفی و مثبت یانلاری اولدوغونو دوشونن‌لر واردیر. بو مسأله و آیرینتی‌لارینا باشقا بیر زامان‌دا گیرمک لازیم. آنجاق ملتچی‎لییین بیر دوشونجه اولدوغو کیمی بیر سیاسی آخیم/حرکت(نهضت) و اوچونجو اولاراق بیر دؤولت سیاستی اولابیله‌جه‎یینی سؤیله‌مک‌ده و یازماق‌دا فایدا وار. بورداکی آچیقلادیق‌لاریمیزا گؤره تورک ملتچی‌لییی داها چوخ تورکیه‌ده جریان ائتمک‎دیر. گئنه‌ده باشقا تورک‌لرین یاشادیغی بؤلگه‎لرده، تورک دؤولتی قورماق نیتی ایله باشلاتیلان حرکت‎لره(مثلا قیبریس تورکلری اوچون)ده تورک ملتچی‎سی دئمک اولور. باشقا یئرلرده مثلا چین‌ده چالیشان اویغور ملتچی‌لرینه تورک ملتچی‎سی آدی وئریلمیر و یئرلی آدلار تاخیلیر.

ملتچی‌لیک'ی آنلامداش و یاخین آنلاملی دئییم‌لردن ده آییرد ائتمک گره‌کیر. قیساجاسی:

3-2-1. سوْیچولوق(Racism) یا عیرقچیلیق: بللی بیر عیرق/سوْ‎یون(نژاد) اوستونلویونو دوشونوب و باشقا سویلارین (دوشونمه، یاراتما، ساواشما، چالیشما و..کیمی باخیم‌لاردان)داها آشاغی و بئجریک‎سیز اولدوغونا اینانماق‌دیر. سون زامان‎لاردا، سویچولولق'ون معناسی گئنیشله‌یرک هر هانسی بیر اولوس و یا ملته منسوب اولان انسانی، منسوبیتی‌ندن اؤترو آشاغی گؤرمک/دَیَرسیز و قابلیت‌سیز گؤرمک، آشاغی‎لاماق و کیچیمسه‌مک ده سویوچولوق ساییلماق‌دادیر.

3-2-2. شؤونیسم/شؤوَنلیک(Şövenlik): آشیری ملتچی‌لیک‌دیر و اؤز ملتی‎نی سئومک‌دن اؤته‎یه، باشقا ملت‌لری آشاغی‌لاما و کیچیمسه‌مه کیمی محتواسی و اَییلیمی واردیر. فرانسا اوْردوسوندا ناپلئونا اولان آشیری حیرانلیغی ایله مشهور اولان شؤوَن(Chauvinism) آدلی بیر عسکرین آدیندان گلیر بو دئییم. اصلینده شؤوَنلیک، بیر آز دا دقت‎سیز  دئییم ساییلیر.

3-2-3. وطن‌سئوَرلیک/یوردسئوَرلیک(Patriotism): انسان‌لارین یوردلارینا و دوغوب بؤیودوک‌لری تورپاغا بسله‎دیک‎لری سئوگی‎نین آدی‌دیر. وطن سئوگیسی هر انسان‎دا(و بعضی‌لرینه گؤره حیوان‌لاردا بئله) وار. بو یورد سئوگیسی تشکیلات‌لانسا و سیاسی بیر آخیم حالینا گلیرسه، او زامان ملتچی‎لیک و ملتچی حرکت/ قالخیش‎کیمی گؤرونور. یوردسئورلیک مثبت معنا داشیدیغی اوچون، اوندا باشقالارینی آشاغی‌لاما و کیچیمسه‌مه دویغوسو و دوشونجه‌سی و قساجاسی سالدیرقانلیق گؤرولمز(ویا گؤرولمه‌مه‌لی).

  1. تورکچولوک: آنلاشیلان تورکچولوک بعض دؤنم‌لرده فرقلی معنالار قازانیب‌دیر. منجه تورکچولوک‌دن بو معنالار قصد ائدیله‌بیلر:

4-1. تورک ملتچی‎لییی: اؤزللیک‌له ضیا گؤگ‌آلپ کیمی ییرمینجی یوزایلین باشلاریندا بیر چوخ آیدین "تورکچو" آدییلا بیلینیردی و بو دوشونورلر تورک دؤولتی قورماق، بو دؤولتی گلیشدیرمک و گوجلندیرمک، ملی کیملییی گلیشدیرمک و تورکجه‎نی گوجلندیرمک کیمی هدفلر گودوردولر.

4-2. تورکجه‌چیلیک(دؤرت معناسی ایله) ایله آنلامداش اولور بعضی باغلام‎لاردا(context).

4-3. تورک‌لرین(باشدا اؤز بؤلگه‎سی تورکلری اولماق اوزره) منفعت‌لرینی دوشونوب او یول‎دا چالیشان، فیکیر اورتایا قویان و دوشونن انسان‎لارین ایشلری و دوشونجه‌لری تورکچولوک‎دور.

4-4. تورک کیملییی و تورکلویون قورونماسی اوچون چالیشان انسان‌لارین دوشونجه و عمللرینه تورکچولوک دئییلیر.

سانیرام باشقا بنزر ایدئولوژی‎لر اوچون‎ده اوسته‌کی بؤلگولمه(تقسیم‎بندی)نین بنزرینی دوشونه‎بیلیریک؛ مثلا فارسچیلیق، کوردچولوک، روسچولوق، عربچیلیک، یونانچیلیق و..دا دا بنزر دوشونجه و آخیم‎لار واردیر. منیم آنلادیغیم تورکچولوک ایسه بو:" تورکجه‎نین گلیشمه‎سینه، دوغرو اؤیرنیلمه‎سینه، یئنی آلان‌لاردا ایشلنمه‌سینه(رومان، فلسفه، بیلیم و..) سیاسی-حقوقی قونوم قازانماسینا(مثلا رسمی‎لشمه‎سینه) چالیشماق و بو دیل‎ده یازیب-یاراداراق گوجلنمه‎سینه و گئنیشلمه‎سینه یاردیمچی اولماق و قاتقی سونماق" تورکچولوک‌دور. بو تورکچولویون اساسی و فلسفه‌سی، دیل و آنادیلی‌نین اؤنمینه دایانیر؛ بیز انسان‌لار، دیل ایچینده دوغولور و یاشاریق؛ ویتگنشتاین'ین دئدییی کیمی دیل ایله دوشونجه‎نین سرحدلری بیربیرایله اؤرتوشور. آنادیلی بیزیم دونیایا آچیلان پنجره‎میزدیر؛ بیر انسان باشقا بیر دیل‌ده اؤزونو ایفاده ائتمه‎یه چالیشیرسا ایفاده‏سی هر زامان یاریمچیق، دقتسیز و چارپیق اولور؛ دوشونجه‎سی یئترینجه شفاف، آیدین و دورو اولمور. فیکیرلری باشقا دیلین سوزگجیندن گئچدییی اوچون، جانلی، دوغرودان، اورک‌دن و گؤنول‎دن گلن دوشونجه و دویغو اولمور؛ باشقا دیل‌ده یارادیجیلیغا و اؤزوموزو ایفاده ائتمه‎یه چالیشیرساق، نتیجه چوخ یول، قوندارما و صُنعی اولور، آخاغان اولمور. اؤرنک اوچون هر بیریمیز فارسجا و یا باشقا دیلی دانیشیرکن، بیر آتاسؤزونو باشقا دیل‎ده آنلاتماق، بیر دئییمین فارسجاسینی تاپماغین نه قدر چتین اولدوغونو گؤرموشوک و اونلارجا حکایه‌لر وار بئیینیمیزده. او زامان تورکجه‌نین بیزیم گلیشمه‌میزده نه قدر اؤنملی اولدوغو آچیغا چیخیر؛ گلیشمیش، گوجلو، درین‌لیک‌لی و قیوراق تورکجه، بیزه ده اؤزموزو ایفاده ائتمک، دوغرو-دوزگون دوشونمک و یاراتماق‎دا فایدالی و تأثیرلی اولاجاق‌دیر. تورکجه‎نین گلیشمه‎سی و دوغرو-دوزگون اؤیرنیلمه‎سی بیزیم طبیعی حاقیمیزدیر. بو حاقی دانان‌لارلا مجادله‌یه گیرمک و آذریچیلیک کیمی آخیم‎لارلا قارشی قارشییا گلمه‎ییمیزین آلتیندا بو دوشونجه یاتیر. یوخسا تورکجه‎یه فخر ائتمک، اونون اوستونلویونو ادعا ائتمک، باشقالارینی آشاغی‌لاماق و آلتین(فرودست) گؤرمک کیمی عمللرین یئرسیز، معناسیز و اخلاق‌دان اوزاق اولدوغونو اؤنجه‌ده یازمیشدیم. بیزی تحقیر ائدن‎ و کیچیمسه‎ین‌لرین-آیرینتی‎لار باشقا زامانا قالسین-غیرمنطقی و غیرعلمی گؤروشلرینه منطقلی و علمی جاوابلار وئرمک یولونو سئچمه‎لی و بو تیپ انسان‎لارین ساغلام اولمادیق‌لارینی آنلاماق لازیم‎دیر. تورکجه‎نین اوستونلویونو(و یا هر هانسی بیر دیل اولسون) اثبات ائتمک‎ده آنلامسیزدیر. چونکو هر دیل-گلیشدیریلدییی صورت‌ده- انسان‌لارین مادی و معنوی دونیالارینی ایفاده ائتمک اوچون یئترلی‌دیر. تورکجه‎نی ترجیح ائتمه‎میز، بو دیلی ایله دوغرو-دوزگون اؤزوموزو آنلاتا بیلمک امکانیمیز اولدوغو اوچون‎دور؛ باشقا دیل‎ده بو امکانین اولمادیغی و یا قیسیر-یاریمچیق شکیل‎ده اولدوغونو اؤنجه یازمیشدیق. دیل فلسفه‌سی و تورکوچولویوموزون اساسینی اولوشدوران "دیل و دوشونمه" ایلیشگی‎سی اوزرینده باشقا بیر یازی‌دا –ان شاءالله-داها آیرینتی‌لی دورولور.

اوسته‎کی دوشونجه‎لری گؤز اؤنونده توتدوغوموز زامان، کؤکن، سوْی و عیرق آختارماق دوغرو گؤرولمور. بوگون آنادیلی تورکجه اولان و یا تورکجه یازیب یارادان انسان(آنادیلی نه اولورسا اولسون) و اؤزونو اَن یاخشی بیچیم‌ده تورکجه‎ده ایفاده ائدن آدام تورک ساییلمالی. منیم تورکلوک آنلاییشیم‌دا اؤلچوت "اؤزونو تورکجه‎ده ایفاده ائده‎بیلمک"دیر. هر اولوس‌دا فرقلی/قاریشیق کؤکن‎دن گلن انسان‌لار اولدوغو کیمی، بیزده ده تورکلشمیش اولان‎لار اولابیلر. اؤنملی اولان، اونلارین تورکجه‎ده اؤزلرینی ایفاده ائده بیلمه‌لری‎دیر. بو باخیم‌دان منجه تورکچولوک، ائل ارکینه، اولوس ارکینه دایانان یعنی دموکراتیک اولان بیر دوشونجه‌دیر. داهاسی انسان ارکینه و انسانلیق ارکینه دایانان بیر فیکیردیر.



  • [ ]