+0 به یه ن
قدرت ابوالحسنی سهلان
شناسنامه اولین بار سال 1309 هجری شمسی در روستای ساغالان (سهلان) صادر گردیده است. در اردبیهشت ماه آن سال ماموران ثبت احوال از تبریز به ساغالان آمده، چند روزی در آنجا مانده و برای اهالی شناسنامه صادر نموده اند. شناسنامه شماره 1 هم برای شخصی بنام نقی زاده سهلان مکتوب شده است. در شناسنامه پدر بزرگ نگارنده، قربان، که صدورش مربوط به همان اولین سال است، نام روستا و پسوند نام خانوادگی هر دو سهلان هستند. علیرغم این، نگارنده از بهروز خاماچی نویسنده تبریزی شنیده است، در ریشه شناسنامه های نخستین صاحبان شناسنامه روستای مذکور، پسوند نام های خانوادگی ساغلان قید شده که به دلایل یکسان سازی اسامی آنها را مانند نام روستا به سهلان تغییر داده اند!! البته، جهت بررسی این موضوع به ثبت احوال مراجعه ای نشده است. در هر حال برخی نام خانوادگی های اهالی آن روستا در ادامه همین مطالب آورده شده اند که در آنها نشانه های هویت زدایی عیان هستند. قابل ذکر است، شناسنامه ها به زبان فارسی بوده اند و بنابراین میتوان گفت نام خانوادگی هایی که در آنها به یکی از اجداد شخص اشاره شده یا بدرستی به یک چیز متعلق به شخص منتسب گردیده اند، در آن زبان دارای هویت میباشند. در ادامه خواهیم دید که تعداد اینها اندک است.
همچنین، معمولا نام خانوادگی های مشابه با پسوند روستای متفاوت در آذربایجان مشاهده میشوند. نگارنده برای بررسی این موضوع، از راههای که در دسترس داشته، به جستجوی نام خانوادگی های ساغالان در سایر جاهای این منطقه ترک نشین اقدام نموده است و قریب به اتقاق نام خانوادگی های آنجا را در سایر مکانها نیز یافته است. جهت نشان دادن نتیجه، نمونه ای از نام های خانوادگی های یافته شده را داخل پراتنز جلوی مشابه ساغالانی آن، در ادامه مطلب، قید کرده است. بدین ترتیب می توان ادعا کرد هویت زدایی مشابه در سایر جاهای آذربایجان هم اتفاق افتاده است.
جهت بررسی هویت نام های خانوادگی ساغالان دو منبع در دسترس هستند: کتاب سهلان اثر نگارنده و شجره طوایف. در ضمیمه کتاب سهلان، نام های خانوادگی طوایف مختلف روستای ساغالان به تفکیک آورده شده اند. شجره طوایف هم در دسترس هستند. مراجعه به این منابع منعکس میکند، تعداد کل نام های خانوادگی ثبت شده این روستا 138 مورد است. از این تعداد، 57 مورد (حدود 41 درصد) کاملا فارسی هستند که به اتفاق به هویت خاصی اشاره نمیکنند، مثلادادجوی سهلان (دادجوی متنق)، بهنام سهلان (بهنام بنه کهل)، ارژنگی سهلان (ارژنگی کلوانق) و غیره. تعداد 76 مورد (حدود 55 درصد) کلمه عربی با پسوند فارسی است. از کلمات عربی، 61 مورد (44 درصد) به هویت خاصی اشاره نمیکنند، مثلا نورخواه سهلان (نورخواه خلجان)، محمدی سهلان (محمدی آچاچی)، رزقی سهلان (رزقی مهترلو) و غیره. 15 مورد (11 درصد) میباشد که به یکی از اجداد شخص مربوط اشاره میکنند و به نوعی هویت دار میباشند. از تعداد کل، تنها 5 مورد (حدود 4 درصد) باقی میمانند. در 3 مورد باقیمانده ها کلمات ترکی دیده میشوند: بلوکی سهلان (بلوکی امند)، کوچی سهلان (یافت نشد) و بیرقی سهلان (بیرقی افشرد). آنها هم به هیچ هویت مشخصی اشاره ای ندارند. 1 مورد از باقیمانده ها، فتحی رشید، دو کلمه عربی دارد که به احتمال زیاد چیزی را بازگو نمیکند. 1 مورد نیز، نام عربی+پسوند ترکی+پسوند فارسی میباشد: حاتملوی سهلان (حاتملوی سعیدآباد). با اینحال در شجره مربوط به حاتملوی ها، حاتمی دیده نمشود! پس نتیجه گرفته میشود فقط حدود 11درصد نام خانوادگی دارای هویت بوده و حدود 89 درصد دارای هویت نیستند.
هر چند طایفه گرایی در دنیای امروز جایی ندارد، ولی ماندن اثر آن بر روی نام های خانوادگی میتوانست متجلی هویت صاحبان آنها باشد. مثلا گروه نام خانوادگی های طایفه جاوادلی عبارتند از: مسعودی سهلان (مسعودی یولقونلو)، غربی سهلان (غربی الوارعلیا)، عمیدی سهلان (عمیدی بخشایش)، نیکقدم سهلان (نیکقدم لیقوان)، سیری سهلان (سیری لاهیجان)، رنجبرزاده سهلان (رنجبرزاده شیرین کند)، پژوهی سهلان (پژوهی بارنجی) و پروینی سهلان (پروینی کویچ). مناسبترین نام خانوادگی برای افراد این طایفه جاوادلی بوده است و سایر طوایف هم به همین منوال. در هر حال، دولت با نامهای خانوادگی های اغلب جعلی و بی هویت برای فارسیزه نمودن اهالی ترک ساغالان اقدامات پایه ای انجام داده است.