سینیق کؤرپو

ساغالان گؤلو و ساغالان کندی

(قدرت ابوالحسنی ساغالان)

در روستای اویرگان (ابرغان) مرند که چسبیده به بیناو (بناب) است، کؤوشنی وجود دارد که ساغالان گؤلو (استخر ساغالان) نامیده میشود. این توپونیم برای پژوهشگران و نیز اهالی منطقه میتواند جالب توجه باشد. نگارنده از چند سال پیش از موضوع مطلع بوده و توانسته اطلاعات اندک زیر را در مورد ساغالان گؤلو با پرس و جو از اهالی اویرگان بدست آورد.

اهالی اویرگان به آن منطقه ساآلان و ساوالان گؤلو هم میگویند، مانند روستای ساغالان که این نامیده های بومی را دارد. ساآلان، تلفظ ساغالان میباشد و چون در لهجه مردمان آنجا تبدیل حرف غ به و اتفاق میافتد، ساوالان هم یک تلفظ از شکل اصلی ساغالان خواهد بود. یعنی، نام اصلی آن استخر بایستی همان ساغالان باشد که با نام اصلی روستای ساغالان (سهلان) یکی میباشد. کلمه گؤل نیز نشان میدهد، باید قبلا در آن کؤوشن استخری وجود داشته باشد که این منطقه نام خود را از آن اخذ کرده است. همچنین، چسیبده به ساغالان گؤلو منطقه دیگری بنام کند یئری وجود دارد که مطابق شنیده ها و روایتها از اهالی مسن روستا مکان اولیه یا قبلی اویرگان بوده است.

اهالی اویرگان از افراد مسنشان شنیده اند، در حدود سیصد سال پیش عقربهای سیاه به روستایشان چنان هجوم آورده اند که محل روستا را مجبورا حدود سه کیلومتر به سمت دیگر (مکان فعلی) منتقل نموده اند. شنیده اند، در حمله عقربها حتی عده ای به جاهای دیگر از جمله ساغالان کوچ کرده اند. در روستای ساغالان نیز گفته میشود که طایفه محمدلی آن روستا از بیناو مرند آمده است. چون در ساغالان، اویرگان یک روستای کم شناخته بوده است، از اینرو احتمالا طایفه محمدلی همان کوچ کنندگان از اویرگان باشند که به بیناو بزرگتر و مشهورتر نزدیکش انتساب داده شده است. از طرف دیگر، خانواده هایی با شهرت اسدزاده در اویرگان زندگی میکنند که از نسلهای قبلشان شنیده اند که که آنها از ساغالان به اویرگان رفته اند. همچنین اظهار میدارند که در اویرگان به غیر از آنها ساغالان برای دیگران شناخته شده نیست.

گفتنی است، به دلیل حاکم بودن فرهنگ ترکی در گذشته سرزمین آذربایجان، نام یک روستا، بعنوان اسم یک کؤوشن در یک روستای دیگر آن سرزمین ترک نشین زیاد مشاهده میگردد، مانند همین توپونیم مورد بحث ساغالان. توپونیمی که در مورد وجه تسمیه آن در ادامه نکاتی ذکر گردیده است.

با توجه به اینکه روستای اویرگان و همچنین اراضی ساغالان (ساغ آلان) گؤلو در جلگه (محل هموار) هستند، بنابراین وجه تسمیه آن به نظر میتواند، به معنی استخری که در جلگه قرار دارد باشد. همانطوریکه در مقاله ریشه شناسی نام روستای سهلان چاپ ائل بیلیمی، نام روستای ساغالان (ساغالان کندی) نیز به معنی روستایی که در دشت هموار قرار دارد، معناشناسی گشته است. علاوه بر آن، توپونیم ساغالان میتواند از نام قوم کهن ترک ساقا/ساکا که در آذربایجان زیسته است نیز اخذ شده باشد.

منبع:
ریشه شناسی نام روستای سهلان، قدرت ابوالحسنی سهلان، ماهنامه ائل بیلیمی، چاپ تبریز، شماره ۷۸، سال ۱۳۹۵

منابع شفاهی اهل اویرگان، آقایان، جلیل علیزاده (متولد ۱۳۵۵)، اسکندر بابازاده (متولد ۱۳۶۱)، قربانعلی مرادی (متولد ۱۳۵۲) و علیرضا اسدزاده (متولد ۱۳۴۵).